Bệnh quai bị là gì?

Bệnh quai bị là bệnh hết sức phổ biến ở Việt Nam ta, hầu như ai trong đời cũng từng một lần mắc quai bị. Ở nước ta bệnh có tên "quai bị" là bởi vì ngày xưa các cụ chữa bệnh này theo kinh nghiệm dân gian, đốt cái quai bị thành tro, hòa với nước để bôi lên hai bên mang tai sưng đau. Bệnh quai bị ở đa số trường hợp là lành tính và thông thường có thể tự khỏi. Tuy nhiên trong một số trường hợp, quai bị có thể gây biến chứng vô sinh hay viêm não hoặc gây điếc.

Bệnh quai bị rất phổ biến, thường gặp ở trẻ em

Bệnh quai bị là gì?

Quai bị là bệnh truyền nhiễm do vi rút Parramyxo thông qua tiếp xúc trực tiếp với nước bọt của người bệnh. Bệnh thường gặp ở trẻ em tư 5 đến 8 tuổi, người lớn ít bị mắc. Dấu hiệu đặc trưng của bệnh là sốt cao, má sưng to do viêm tuyến nước bọt. Bệnh thường tự khỏi sau 1 tuần đến 10 ngày.

Nguyên nhân mắc bệnh quai bị

Ngưới chưa có miễn dịch với bệnh quai bị tiếp xúc trực tiếp với nước bọt của người đang mắc bệnh quai bị. Một số trường hợp lây lan quai bị phổ biến:

Hôn nhau
Ăn uống cùng mâm
Dùng chung son môi
Hút chung điếu thuốc lá, dùng chung điếu cày

Bệnh quai bị cũng có thể bị mắc do người lành hít phải không khí lẫn nước bọt của người bệnh do người bệnh ho, hắt hơi mà bắn ra.

Triệu chứng của bệnh quai bị

Bệnh quai bị thường gặp ở trẻ em, ít gặp ở người lớn mặc dù tình trạng quai bị ở người lơn thường là nghiêm trọng hơn. Triệu chứng bệnh quai bị không hoàn toàn giống nhau ở mọi trường hợp, thậm chí có khoảng 30 % người bị mắc quai bị mà hầu như không biểu hiện triệu chứng gì đáng kể. Tuy nhiên đa số các trường hợp mắc quai bị thường có các triệu chứng điển hình sau đây.

Sốt cao
Sưng đau một hoặc cả hai bên mang tai (vị trí phía trước và bên dưới dái tai của khuôn mặt).
Nước bọt quánh lại gây khô miệng và hôi miệng.
Đau đầu
Viêm tinh hoàn xảy ra ở khoảng 20 % nam giới trưởng thành
Viêm buồng trứng xảy ra ở khoảng 5 % phụ nữ trưởng thành

Triệu chứng của bệnh quai bị có nhiều điểm tương đồng với các trường hợp khác của bệnh viêm tuyến nước bọt. (Quai bị gây viêm tuyến nước bọt do nguyên nhân vi rút, trong khi viêm tuyến nước bọt nói chung có thể do nhiều nguyên nhân khác như vi khuẩn, nấm hoặc tắc tuyến nước bọt do sỏi,...). Vì vậy để chẩn đoán chính xác bệnh cần đưa người bệnh đến gặp bác sỹ.

Chẩn đoán phân biệt bệnh quai bị

Bệnh quai bị có thể được chẩn đoán phân biệt bằng cách xét nghiệm nước bọt hoặc xét nghiệm máu

Điều trị bệnh quai bị

Không có thuốc đặc trị bệnh quai bị. Điều trị quai bị thông thường là điều trị triệu chứng. Một số thuốc điều trị bệnh quai bị thông thường có thể kể tới như sau.

Paracetamol: Paracetamol để hạ sốt và (hoặc) giảm đau. Một số biệt dược phổ biến của paracetamol tại Việt Nam là Panadol, Efferangal, Hapacol. Liều thường dùng với trẻ em là 10-15 mg/ kg cân nặng mỗi lần.
Alphachimotrypcin: Chống viêm, giảm phù nề. Biệt dược nổi tiếng nhất tại Việt Nam là alpha choay
Oresol: Bù nước và điện giải.
Cao dán dược liệu để dán lên vị trí sưng đau cũng có tác dụng giảm triệu chứng khá rõ rệt. Hiện nay sử dụng phổ biến cao tan Kim đan có bán ở các nhà thuốc.
Vitamin C và multi vitamin: Tăng cường sức đề kháng
Corticoid có thể được cân nhắc trong trường hợp viêm nặng

Kháng sinh gần như không có ý nghĩa gì trong điều trị bệnh quai bị bởi vì nguyên nhân gây bệnh là vỉ rút trong khi kháng sinh chỉ có tác dụng đối với vi khuẩn.

Trong thời gian bị quai bị, bệnh nhân cần được nghỉ ngơi, hạn chế vận động, chạy nhảy để tránh biến chứng. Bệnh thường tự khỏi sau khi phát bệnh khoảng 7 đến 10 ngày.

Cách phòng bệnh quai bị

Cách phòng bệnh quai bị hiệu quả nhất là tiêm vắc xin quai bị. Trẻ em trên 1 tuổi và người lớn có thể tiêm phòng bệnh quai bị tại các trạm y tế hoặc các phòng tiêm chủng. Vắc xin phòng quai bị có giá trị miễn dịch cả đời.
Những người đã từng mắc bệnh quai bị không cần tiêm phòng quai bị nữa bởi vì đã có miễn dịch cả đời.

Trên đây là một số thông tin cơ bản về bệnh quai bị. Cũng giống như bệnh sởi, bệnh quai bị là bệnh truyền nhiễm do vi rút, hết sức phổ biến, hầu như ai cũng phải mắc một lần trong đời. Bệnh quai bị thông thường là tự khỏi mà không để lại hậu quả gì nghiêm trọng. Tuy nhiên trong một số trường hợp bệnh cũng có thể gây nên một số biến chứng nghiêm trọng, trong đó có vô sinh. Hiểu đúng về bệnh quai bị góp phần bảo vệ sức khỏe của chính bạn và những người thân gia đình.